Przyczyny porażenia biologicznego tynków elewacyjnych

Każdy z materiałów stosowanych w budowie ściany zewnętrznej budynku, pełni inną funkcję:

• Termoizolacja zapewnia odpowiednią izolacyjność cieplną
• Zaprawa klejącą zapewnia odpowiednią stateczność konstrukcji układu
• Warstwa zbrojąca (warstwa zaprawy z wtopioną siatką) zapewnia odporność na uszkodzenia oraz stanowi podłoże pod warstwę elewacyjną
• Warstwa elewacyjna ( wyprawa tynkarska + opcjonalnie farba) zabezpiecza warstwy sytemu przed oddziaływaniem warunków atmosferycznych oraz starzeniem jak również stanowi warstwę dekoracyjną

Tynki elewacyjne obciążane są wieloma czynnikami zewnętrznymi takimi jak:

• Czystość środowiska
• Obecność nasadzeń roślinnych w otoczeniu
• Istnienie zbiorników wodnych
• Ekspozycja na słońce
• Ekspozycja na opady atmosferyczne i wiatr.
• Czynniki te mają duży wpływ na trwałość eksploatacyjną elewacji.

W Polskim budownictwie stosuje się wiele rodzajów tynków różniących się od siebie właściwościami, które te mają bezpośredni wpływ na eksploatację m.in. odporność na porażenie biologiczne i trudność jego usuwania.

Najpopularniejszymi tynkami są tynki mineralne, dyspersyjne (akrylowe, silikonowe, silikatowe i ich hybrydy), farby akrylowe, silikatowe, silikonowe, silikatowo-silikonowe i inne.

Tynki przede wszystkim różnią się nasiąkliwością. Skutkiem wysokiej nasiąkliwości jest pojawianie się z czasem grzybów pleśniowych lub alg. Ma to związek z zawilgoceniem samego tynku, jak i procesem wymywania substancji biocydowych, znajdujących się w wyprawach tynkarskich. Dalszym następstwem jest zwykle nawarstwianie się zabrudzeń eksploatacyjnych. Im wyższa para przepuszczalność, tym szybsze wysychanie warstw znajdujących się pod tynkiem i mniejsze niebezpieczeństwo kondensacji pary wodnej w przegrodzie. Jednak na trwałość eksploatacyjną (odporność na porażenie biologiczne i odporność mechaniczną) wpływ ma jeszcze kilka czynników.

Tab. 1 Wybrane cechy i właściwości tynków strukturalnych

Właściwości tynków strukturalnych

Porównanie właściwości tynków strukturalnych widoczne jest w tabeli. Poniżej wyjaśniamy oznaczenia i właściwości.
Elastyczność – to cecha mająca wypływ na odporność na uderzenia (im wyższa tym lepiej), jednak na udarność systemu ociepleń ma także wpływ warstw zbrojąca (dlatego w pewnych sytuacjach stosuje się siatkę pancerną lub dwie warstwy siatki) oraz rodzaj i parametry termoizolacji.

Paroprzepuszczalność (dyfuzyjność dla pary wodnej) – to cecha pożądana (im wyższa tym lepiej) – umożliwia dyfuzję pary wodnej z przegrody na zewnątrz. Parametr ten ma bezpośredni związek z porażeniem biologicznym elewacji oraz procesami destrukcyjnymi.

Odporność na porażenie biologiczne – to zdolność do hamowania rozwoju mikroorganizmów na powierzchni tynku elewacyjnego ( lub farby). Jest ona wypadkową stopnia zhydrofobizowania powierzchni, nasiąkliwości, stopnia pH wyprawy tynkarskiej oraz rodzaju i jakości znajdujących się w tynku biocydów.

Tynki silikonowe łączą dodatnie cechy wyrobów silikatowych (bardzo dobra dyfuzja) oraz akrylowych ( niewielka nasiąkliwość). Wysoki poziom hydrofobizacji oraz szczelność struktury zabezpieczają powłoki przed wymywaniem zawartych w niej biocydów. Są to tynki z najwyższej półki cenowej i zarazem najbardziej przyjazne w eksploatacji w odniesieniu do odporności na porażenie biologiczne i łatwości jego usunięcia podczas prac czyszczących.

Tynki silikatowe są pod względem cech i właściwości dość podobne do tynków mineralnych. Są jednak od nich mniej nasiąkliwe. Ze względu na wysokie pH są odporne na porażenie biologiczne. Są także dyfuzyjne do pary wodnej.

Tynki i farby wysoce hydrofobizownne (zwłaszcza przy użyciu siloksanów) ma zdolność do dużej zmiany napięcia powierzchniowego, co przekłada się na niską nasiąkliwość ( odporność na zawilgocenie) i efekt samoczyszczenia ( zmywanie zanieczyszczeń i zarodników). Efekt ten nie jest „wieczny” i zależy od rodzaju, jakości i ilości hydrofobizatorósw. Typowe hydrofobi zatory (silikonowe) podlegają po około 2 latach degradacji pod wpływem promieniowania UV.
Równie istotna jest struktura powierzchni. Grubość warstwy tynku zazwyczaj wynosi 1,5-2mm, przy czym w stosie okruchowym (zwłaszcza tynków nakładanych w cieńszej warstwie) znajdują się tzw. Ziarna fakturujące (o dużej średnicy). Ziarna te, szczególnie, gdy jest ich dużo, mogą powodować powstawanie „dziurek”. Jest to efekt związany z osiadaniem wysychającej dyspersji w przestrzeniach między wspomnianymi ziarnami fakturującymi. Tak rozwinięta struktura sprzyja wnikaniu pomiędzy ziarna drobinek kurzu i zarodników, które nie będę mogły być wymywane podczas opadów. Na powstawanie takiego efektu ma także wpływ rodzaj i ilość użytych dyspersji polimerowych oraz powstałe w trakcie eksploatacji mikropęknięcia.

Jakie są najgorsze warunki dla elewacji?

Tereny szczególnie narażone na porastanie to przede wszystkim obszary, na których przez dłuższy czas utrzymuje się wysoka wilgotność powietrza oraz wysoka zawartość kurzu, pyłków roślin i zarodników różnego rodzaju mikroorganizmów, które osiadają na ścianach budynku (tereny leśne, przy zbiornikach wodnych, przemysłowe). Do rozwoju potrzebują one tylko odrobiny pożywienia (organiczne składniki kurzu, organiczne składniki farb lub tynków), wilgoci oraz światła (tylko w przypadku alg). Utrzymywanie się wilgoci w ścianach i miejscach mniej nasłonecznionych, np. od strony północnej i przy niewielkim ruchu powietrza, przyspiesza pojawianie się glonów i grzybów rozkładu pleśniowego na elewacjach. Wierzchnia warstwa elewacji musi być w związku z tym skutecznie zabezpieczona przed rozwojem mikroorganizmów. Jednym z rozwiązań stosowanych na eksploatowanych elewacjach jest impregnacja hydrofobowa tynku. Impregnacja zapewnia m.in. odporność na promieniowanie UV, zabrudzenia oraz wzmacnia efekt samooczyszczania.

Porażenie biologiczne może mieć kilka przyczyn. Do najczęściej spotykanych zaliczyć należy pojawienie się kondensacji w wierzchniej warstwie płyt termoizolacyjnych i w warstwie zbrojącej. Inną często spotykaną przyczyną są mostki termiczne np przy oknach, parapetach i balkonach. Rozwój grzybów pleśniowych najwcześniej uwidacznia się właśnie w obszarze występowania przynajmniej dwóch liniowych mostków termicznych (np. Styk ściana – strop/balkon/taras, narożnik pomieszczenia). Oznacza to, że na tępo skażenia mikrobiologicznego ściany mają wpływ przyjęte rozwiązania konstrukcyjne budynku.

Powyższe opracowanie nie wyczerpuję wszystkich czynników wpływających na stopień eksploatacji elewacji na budynkach jednorodzinnych i wielorodzinnych.